Binali Yıldırım Üniversitesi Biyoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mert Elverici ve Kıbrıs Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsünde misyonlu araknolog (örümcekleri ve akrepleri inceleyen zoolojinin alt kısmıyla ilgilenen bilim insanı) Kadir Boğaç Kunt, Zonguldak’taki Gökgöl Mağarası’nda farklı çeşitlerle ilgili çalışma yürüttü.
Topladıkları kabuklular (crustacea) sınıfından çift ayaklılar grubuna ilişkin örnekleri, bu alanda uzman olan Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özbek, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyeleri İsmail Aksu ve Hazel Baytaşoğlu ile paylaştı.
Morfolojik ve moleküler incelemeler sonucunda kelam konusu canlıların dünyadaki başka emsal cinslerden farklı, bilim topluluğu tarafından bugüne kadar tanımlanmamış yeni bir cins olduğu ortaya çıktı.
Uluslararası hakemli bir mecmuada yayımlanan makale ile yeni yangıç tipine, Türkiye Mağaracılık Federasyonuna (TUMAF) ithafen “gammarus tumaf” ismi verildi.
Prof. Dr. Murat Özbek’in de ortalarında yer aldığı grup, 2019’da da Mersin’in Anamur ilçesindeki Türkiye’nin en derin mağarası sayılan 1429 metrelik Peynirlikönü Mağarası’nda da yangıç tipinde 2 farklı canlı tespit etmiş ve bunlara “gammarus egmao” ve “gammarus Deryae” isimlerini vermişti.
“BİNDEN FAZLA ÇEŞİDİ VAR”
Prof. Dr. Özbek, AA muhabirine, gammarusların çoklukla serin kaynak suları, dereler ve göllerin kıyılarında yaşayan 0,5 ila 1 santimetre uzunluğunda kabuklu çeşidi canlılar olduğunu, tabana yakın yerlerde çoklukla yan tarafları üzerinde yüzdükleri için halk ortasında “yangıç” olarak isimlendirildiklerini anlattı.
Mağaranın turistler tarafından ziyaret edildiğini ve bu durumun canlıları olumsuz etkilediğini söz eden Özbek, yalnızca Gökgöl Mağarası’nda yaşayan bu az cinsin müdafaa altına alınması gerektiğini vurguladı.
Bu canlıların kaynak suları, akarsular ve göllerde çokça bulunmakla birlikte, kuyu suları ve mağaralardaki yer altı sularında da yaşadığını aktaran Özbek, şunları kaydetti:
“Bu çalışmayla Gökgöl Mağarası’nda oraya endemik, yani dünyada yalnızca orada bulunan, bir tıp olduğu bulunmuş oldu. Bunu da bilim alemine kazandırmış olduk. Ülkelerin biyolojik zenginlikleri doğal zenginliklerinin en değerli modüllerinden biridir. Bu cins dışarıdan bakıldığında tıpkı cinse ilişkin öbür tiplere çok benziyor. Ülkemizde 51 farklı çeşidi var bu canlının. Biz burada 52’ncisini bulmuş olduk. Dünyada binden fazla tipi var. Bunlar dışarıdan olağanda bir insanın hatta tahminen benim bile baktığımda ‘Bu, bu tiptir.’ diyebileceğimiz canlılar değil. Bunlar dış görünüş açısından birbirine çok benzerler. Lakin moleküler yahut ayrıntılı mikroskobik incelemelerle çeşitleri tespit edilebilir ve uzmanı karar verebilir.”
Özbek, 350 milyon yıllık Gökgöl Mağarası’ndaki canlının buraya adapte olduğunu belirterek, böylesine değerli bir keşfi gerçekleştirdikleri için memnun olduklarını söyledi.
GÜZEL GELİŞMELER
Ekip arkadaşlarına teşekkürlerini ileten Özbek, şöyle dedi:
“Burada bilim alemi tarafından bilinmeyen bir cins vardı, biz bunu bulduk. Bundan sonraki çalışmalar artık muhafaza çalışmaları olabilir yahut moleküler istikametinden başka farklı çalışmalar olabilir. Bilim adamlarımız bu mevzu üzerinde çalışmalar yapıyorlar. Bunlar hoş gelişmeler. Bundan evvelki yıllarda ne yazık ki mevzu hakkında yetişmiş bilim adamı sayısı fazla değildi. Tahminen ondan ötürü yabancıların hakimiyeti altındaydı bu bahisler.”
AA